EKONOMI biru muncul bukan sekadar sebagai konsep, tetapi sebagai pemacu utama pembangunan negara.
Kawasan maritim negara seluas lebih 450,000 km melebihi keluasan daratan menawarkan potensi besar yang masih belum dimanfaatkan sepenuhnya. Daripada perikanan, bioteknologi marin, dan akuakultur, hinggalah kepada tenaga boleh baharu lautan dan pengangkutan maritim, Malaysia berada dalam kedudukan strategik untuk menjadi peneraju ekonomi biru serantau.
Ekonomi biru menyumbang kira-kira 23 peratus kepada Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK), dengan pemacu utama termasuk minyak dan gas luar pesisir, perikanan, akuakultur, dan pelancongan. Rancangan Malaysia Ke-12 (2021–2025) telah menggariskan strategi ekonomi biru secara jelas, menekankan pengurusan mampan sumber laut untuk meningkatkan kesejahteraan rakyat sambil memelihara integriti ekologi. Namun, beberapa isu tadbir urus masih membelenggu kemajuan:
Dasar dan bidang kuasa yang berpecah-pecah: Tadbir urus maritim melibatkan pelbagai kementerian dan agensi dengan mandat bertindih. Ini menyebabkan ketidakcekapan dan menjejaskan pembuatan keputusan bersepadu.
Ketiadaan penyelarasan berpusat: Tiada dasar laut nasional atau badan khusus yang menyelaras hal ehwal maritim, menyukarkan respons strategik terhadap isu seperti penangkapan ikan secara haram, pencemaran, dan perubahan iklim.
Jurang data dan kepakaran: Kekurangan data lautan masa nyata, tenaga kerja mahir dan teknologi marin canggih menjejaskan kecekapan dasar sedia ada.
MEMBANGUNKAN EKONOMI BIRU
Universiti Malaysia Terengganu (UMT) telah mengambil langkah proaktif dengan menubuhkan Blue Economy Advancement Center (UMT BEACON) sebagai hab khusus untuk penyelidikan, dasar, pendidikan dan libat urus berkaitan ekonomi biru.
UMT BEACON telah menunjukkan kepimpinan dengan menganjurkan sesi meja bulat Tadbir Urus Ekonomi Biru yang pertama di Putrajaya pada September 2024, menghimpunkan lebih 100 peserta daripada kementerian, agensi kerajaan, syarikat swasta, universiti tempatan dan antarabangsa serta pertubuhan bukan kerajaan (NGO) dalam mengenal pasti cabaran semasa dan peluang kolaborasi antara pelbagai pihak berkepentingan.
Tahun ini, UMT akan menyertai Global Ocean Accounts Partnership (GOAP), sebuah inisiatif global yang menyokong pengintegrasian data dan nilai ekonomi laut ke dalam proses tadbir urus dan dasar. Penyertaan ini sejajar dengan komitmen Malaysia terhadap penggunaan sumber lautan secara lestari dan akan meningkatkan kedudukan UMT di peringkat antarabangsa.
Sebagai kesinambungan, UMT bersama GOAP juga telah menganjurkan Bengkel bertajuk Memperkasa Tadbir Urus Ekonomi Biru melalui Perakaunan Lautan di Malaysia pada 28–29 April 2025 di kampus utama UMT, Kuala Nerus. Bengkel ini bertujuan menyediakan strategi praktikal untuk mempertingkat perancangan ruang marin, koordinasi antara agensi, dan mekanisme perkongsian data yang lebih efektif, dengan penglibatan ahli akademik, pengamal industri dan pembuat dasar.
Peranan Universiti
Dalam peralihan Malaysia ke arah ekonomi laut bernilai tinggi dan mampan, universiti mesti meluaskan peranannya melebihi pengajaran dan penyelidikan. Institusi seperti UMT berada dalam kedudukan unik sebagai pemudah cara, merapatkan jurang antara tadbir urus, sains dan industri.
BAKAT EKONOMI BIRU
Dengan nilai ekonomi biru global mencecah AS$3 trilion setahun, permintaan terhadap graduan berkemahiran pelbagai dalam bidang sains marin, ekonomi alam sekitar, kejuruteraan lautan, sains data dan undang-undang maritim semakin meningkat. Melalui penawaran program akademik yang sejajar dengan keperluan industri, universiti mampu meningkatkan kebolehpasaran graduan.
UMT kini menawarkan program pengajian yang mengintegrasikan pemuliharaan marin, teknologi akuakultur, ketahanan pesisir dan tadbir urus lautan. Kerjasama erat dengan agensi tempatan dan antarabangsa memberikan pendedahan dunia sebenar kepada pelajar, melahirkan pemimpin maritim masa hadapan.
PENYELIDIKAN
Universiti berperanan penting dalam menyokong pembuatan dasar berdasarkan data. Pelaburan dalam sistem pemantauan lautan, alat perancangan ruang marin dan teknologi pemantauan berasaskan AI membolehkan institusi akademik membantu kerajaan membuat keputusan yang lebih tepat dan berimpak.
Sebagai contoh, Makmal Perancangan Ruang Marin UMT menyokong proses pewartaan kawasan perikanan dan pelancongan di perairan Terengganu. Inisiatif sebegini penting untuk menyeimbangkan pembangunan ekonomi dengan pemeliharaan ekosistem.
KEUSAHAWANAN
Melalui inkubasi perniagaan, pemindahan pengetahuan dan kerjasama industri, universiti boleh mencetus pertumbuhan perusahaan baharu berasaskan laut. Sama ada pembangunan pembungkusan biodegradasi, produk kesihatan berasaskan rumpai laut atau model pelancongan lestari, inovasi dari kampus boleh menjana pekerjaan dan memajukan komuniti pesisir.
UMT melalui BEACON menjadi contoh pendekatan ini. Dengan menawarkan bimbingan, sokongan penyelidikan dan pembangunan (R&D) dan jaringan pelabur, BEACON membantu usahawan tempatan mengkomersialkan penyelesaian berasaskan laut dan menembusi pasaran nasional dan ASEAN.
PELUANG INDUSTRI
Sektor swasta juga boleh meraih manfaat besar dalam ekosistem ekonomi biru yang tersusun. Namun, keyakinan pelabur bergantung pada dasar yang jelas, tenaga kerja berkemahiran dan akses kepada inovasi di mana universiti boleh memainkan peranan penting.
Daripada perikanan dan perkapalan, kepada bioteknologi marin dan tenaga boleh baharu, syarikat swasta boleh bekerjasama dengan universiti dalam projek penyelidikan bersama, latihan siswazah dan pembangunan infrastruktur bersama. Ini mempercepat inovasi, mengurangkan risiko dan meningkatkan daya saing.
Sebagai contoh, kerjasama UMT dengan syarikat akuakultur telah menghasilkan kaedah pembiakan ikan tahan penyakit dan sistem penternakan pintar. Penyelidik kejuruteraan pesisir kami juga bekerjasama dengan syarikat pembinaan untuk membangunkan penyelesaian berasaskan alam semula jadi bagi perlindungan pantai.
HALA TUJU MASA DEPAN
Untuk merealisasikan potensi penuh ekonomi biru, Malaysia perlu:
Menubuhkan badan tadbir urus laut yang berpusat bagi menyelaras dasar dan pelaksanaan merentas semua sektor maritim.
Mengukuhkan jaringan universiti-industri menerusi pelantar penyelidikan bersama dan program latihan siswazah berpaksikan keperluan industri.
Melabur dalam infrastruktur data maritim bagi menyokong pemantauan sumber marin dan pembuatan keputusan berasaskan bukti.
Membangunkan budaya inovasi dan keusahawanan di kawasan pesisir melalui inkubator universiti dan latihan teknikal.
Meningkatkan kesedaran awam tentang kepentingan ekonomi biru kepada kesejahteraan rakyat dan kelestarian negara.
Ekonomi biru Malaysia bukan sekadar satu sektor, ia adalah peluang nasional. Dengan reformasi tadbir urus yang menyeluruh dan sinergi kukuh antara universiti, industri dan kerajaan, kita mampu menjadikan kekayaan maritim negara sebagai pemangkin kemakmuran untuk semua.
UMT komited untuk memacu agenda ini, dan kami menyeru semua pihak berkepentingan untuk berganding bahu dalam mengemudi masa depan biru yang mampan, inklusif dan berdaya saing. – UTUSAN
PROFESOR Dr. Mohamad Salmi Mohd. Sohod ialah Pengerusi Lembaga Pengarah di Universiti Malaysia Terengganu (UMT).
