SALAH satu pengajaran besar Malaysia boleh belajar daripada krisis Sri Lanka adalah ia tidak berlaku dalam sehari atau dua tahun lalu. Negara itu mempunyai masalah struktur yang teruk yang tidak ditangani dengan berkesan oleh kerajaan kerana bimbang kehilangan sokongan rakyati. Malaysia juga mempunyai isu struktur dan ia perlu diperbaiki jika tidak mahu menjadi seperti Sri Lanka.
Daripada melaksanakan dasar jangka panjang yang kadangkala ‘menyakitkan’ tetapi memberi manfaat, kepimpinan Sri Lanka memilih dasar populis, berdasarkan pilihan raya. Rakyat Malaysia pastinya biasa mendengar perkara itu.
Kejatuhan keluarga Gotabaya Rajapaksa dan kumpulan mereka, misalnya, terlalu mementingkan kaum Sinhala sehingga merugikan negara. Kerajaan Sri Lanka juga mengambil jalan pintas dalam isu seperti menerbitkan bon berdaulat tanpa peruntukan untuk pembayaran balik dan negara itu kini membayar harganya.
Menteri Alam Sekitar Sri Lanka, Mahinda Amaraweera memberitahu media pada Februari lalu, “Cabaran utama yang dihadapi negara kita hari ini ialah krisis dolar Amerika Syarikat (AS). Apabila kita memperoleh AS$100, kita mesti membayar hutang AS$115. Dana yang diperoleh negara tidak mencukupi untuk membayar hutang negara.”
Menurut satu laporan pada 2017, kerajaan membelanjakan 83 peratus daripada pendapatan untuk pembayaran balik hutang. Tidak dinafikan bahawa beban hutang telah mengheret ekonomi negara itu.
Tabung Kewangan Antarabangsa (IMF) pada awal Mac lalu mendedahkan, unjuran hutang kerajaan Sri Lanka meningkat daripada 94 peratus daripada Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) pada 2019 kepada 119 peratus, tahun lalu. Agensi penarafan antarabangsa telah menurunkan penarafan kredit Sri Lanka.
Kerajaan berturut-turut meminjam wang walaupun defisit akaun fiskal dan semasa menyebabkan hutang awam meningkat sehingga ke tahap yang tidak terurus. Negara menghadapi dilema – Patutkah membayar balik hutang atau membelanjakan wang itu untuk membantu rakyat yang menderita? Tidak hairanlah mereka mencari pakej jalan keluar daripada IMF.
Masalah dengan Sri Lanka adalah mereka hidup di luar kemampuan selama bertahun-tahun. Dan saya takut jika kita di Malaysia tidak menguruskan hutang dengan baik, kita mungkin akan menuju ke arah sama seperti Sri Lanka.
Dewan Negara pada Mac lalu menyatakan, hutang kerajaan berjumlah RM979.8 bilion pada akhir Disember 2021. Ini bersamaan 63.4 peratus KDNK.
Oktober lalu, Menteri Kewangan, Tengku Datuk Seri Zafrul Tengku Abdul Aziz memberitahu Parlimen, caj khidmat hutang bagi 2021 akan mencecah RM39 bilion dan akan meningkat kepada RM43.1 bilion pada 2022.
Pada Oktober 2020, Dewan Rakyat meluluskan rang undang-undang untuk meningkatkan had hutang berkanun kepada 65 peratus daripada KDNK daripada 60 peratus di bawah Langkah-Langkah Sementara untuk Mengurangkan Kesan Penyakit Covid-19 Akta 2020 (Pindaan 2021). Terdahulu, hadnya ialah 55 peratus. Patutkah kita terus meningkatkan had setiap kali berlaku krisis?
Sudah tentu, ia tidak setinggi hutang kerajaan Sri Lanka yang meningkat kepada 119 peratus daripada KDNK pada 2021, dan kedua-dua Putrajaya dan Bank Negara Malaysia nampaknya mempunyai kawalan. Tetapi itu tidak bermakna mereka tidak boleh belajar daripada pengalaman Sri Lanka dan menjadi lebih berhemat.
Yang penting, Putrajaya hanya perlu menggunakan hutang yang produktif, bukan menggunakan pinjaman untuk membina sesuatu yang menjadi kurang digunakan atau hanya untuk menunjuk-nunjuk, dan tentunya bukan untuk perbelanjaan mengurus.
Dan jangan lupa bahawa hutang isi rumah berjumlah RM1.17 trilion, lebih tinggi daripada hutang Kerajaan Persekutuan pada 2021. Sesetengah pakar ekonomi memberi amaran bahawa hutang isi rumah yang tinggi, selain daripada mengurangkan aktiviti ekonomi akan menjadikan kemelesetan lebih teruk.
Apabila berlaku masalah, siapa yang anda salahkan? Ketua negara? Sudah tentu. Presiden Sri Lanka, Gotabaya Rajapaksa baru-baru ini berkata, krisis ekonomi berpunca daripada kerajaan terdahulu.
Ingat bagaimana Pakatan Harapan (PH) menyalahkan kesusahan kita kepada Barisan Nasional (BN), dan bagaimana kerajaan Perikatan Nasional (PN) dan BN yang berikutnya menyalahkan PH?
Sehingga pilihan raya umum (PRU) 2020 yang menyaksikan kerajaan semasa memperoleh majoriti dua pertiga, Sri Lanka dilanda kemelut politik. Pada 2018, sebagai contoh, perselisihan pendapat yang besar dalam kalangan pemimpin pakatan pemerintah mengakibatkan ketidakstabilan. Pada Oktober tahun itu, presiden ketika itu Maithripala Sirisena memecat perdana menterinya, Ranil Wickremesinghe, sekali gus menjerumuskan Sri Lanka ke dalam krisis perlembagaan.
Mendakwa pemecatannya adalah haram, Wickremesinghe enggan berundur. Tetapi itu tidak menghalang Sirisena daripada melantik Mahinda Rajapaksa, abang Gotabaya, sebagai perdana menteri. Dipendekkan cerita, selepas Mahkamah Agung mengisytiharkan bahawa pembubaran Parlimen oleh Sirisena adalah ‘tidak sah’, Mahinda meletak jawatan dan Sirisena melantik semula Wickremesinghe sebagai perdana menteri.
Tetapi gerakan politik berterusan, dengan ahli Parlimen melompat dari satu parti ke parti lain jika mendapat tawaran yang baik, dan semua orang dibiarkan meneka apa yang akan berlaku seterusnya, kedengaran biasa?
Ahli politik Sri Lanka masih asyik memperjuangkan kuasa sehinggakan tidak dapat mencapai kata sepakat dalam mengubah negara yang ‘lemas’ itu.
Dalam perkara ini, saya fikir ahli politik Malaysia tidak boleh seteruk itu kerana mereka mencapai kata sepakat dalam beberapa isu walaupun terdapat perbezaan ideologi asas untuk memastikan kestabilan politik menjelang PRU akan datang.
Tetapi nampaknya situasi semasa mendorong ahli politik Sri Lanka untuk bertindak terutamanya terdapat peningkatan kemarahan dan protes orang ramai walaupun berlaku kecemasan dan perintah berkurung. Pada 3 April lalu, Kabinet Sri Lanka kecuali Presiden Gotabaya Rajapaksa dan abangnya, Mahinda Rajapaksa, meletak jawatan.
Terdapat khabar angin tentang kerajaan sementara yang terdiri daripada semua parti termasuk pembangkang akan dibentuk.
Satu pengajaran penting yang harus dipelajari oleh rakyat Malaysia daripada Sri Lanka ialah jangan bertolak ansur dengan nepotisme dan kronisme.
Apabila Gotabaya menjadi presiden, beliau melantik abangnya Mahinda sebagai perdana menteri. Mahinda, sebenarnya telah berkhidmat sebagai presiden dari 2005 hingga 2015. Gotabaya dan Mahinda adalah wira kepada majoriti Sinhala-Buddha kerana menumpaskan pemberontak kumpulan pemisah Harimau Pembebasan Tamil Eelam (LTTE) pada Mei 2009.
Sehingga peletakan jawatan mereka pada hari Ahad, adik Gotabaya, Basil adalah menteri kewangan. Seorang lagi adik-beradiknya, Chamal adalah menteri pertanian. Anak lelaki Chamal, Shasheendra merupakan menteri dalam negeri manakala Namal, anak sulung Mahinda adalah menteri sukan.
Apabila ahli keluarga dan kroni mengawal kerajaan, mana-mana negara akan menghadapi masalah sama ada awal atau lambat seperti yang berlaku di Sri Lanka.
Salah satu tuduhan besar terhadap kerajaan Gotabaya ialah ia telah menyalahgunakan majoriti dua pertiga untuk memperkayakan kroninya dan mendiamkan perbezaan pendapat. Biasa dengar?
Satu lagi sebab krisis Sri Lanka adalah disebabkan projek besar yang tidak menghasilkan nilai yang mencukupi. Sesetengah pengkritik berkata, negara itu menanggung lebih banyak hutang apabila pada 2000-an mula menjalankan projek infrastruktur besar-besaran tetapi dengan pulangan rendah. Kebanyakan projek ini dijalankan oleh firma dari China atau disokong oleh pinjaman dari China.
Dengan berjanji untuk membiayai dan membina projek mega, kata pengkritik, China berjaya bertapak dengan kukuh di Sri Lanka, betul-betul di hadapan pintu selatan pesaingnya, India.
Salah satu projek mega ini ialah Pelabuhan Hambantota yang dibina oleh syarikat yang berpangkalan di China. Kerajaan telah memajakkan 70 peratus kepentingan dalam pelabuhan itu kepada China Merchants Port Holdings Company Limited selama 99 tahun sebagai balasan untuk AS$1.12 bilion bagi membantu menguruskan hutang besar dan masalah kewangan.
Pemimpin Malaysia yang mempunyai kecenderungan untuk membuat projek berjuta-juta dan berbilion ringgit harus ingat perkara ini. Mereka juga harus ingat bahawa rakyat sedar bahawa projek mega membuka ruang untuk sogokan yang besar.
Sektor makanan Sri Lanka terjejas disebabkan krisis, sebab utamanya adalah terlalu bergantung kepada import makanan. Ceylon Today melaporkan, Menteri Alam Sekitar, Mahinda Amaraweera sebagai berkata pada Februari, “Walaupun negara mempunyai kemudahan untuk menanam sayur-sayuran, AS$384.27 juta telah dibelanjakan untuk import sayur-sayuran. Ini mewakili peningkatan AS$31.41 juta berbanding 2020. AS$58.14 juta telah dibelanjakan pada 2020 untuk membeli buah-buahan seperti anggur, oren dan pear.”
Malaysia mesti belajar daripada perkara ini dan meningkatkan keselamatan makanannya dengan melaksanakan dasar yang menggalakkan pengeluaran makanan tempatan dan juga membuka lebih banyak tanah untuk pertanian.
Pengajaran lain ialah keperluan untuk mempelbagaikan eksport yang lebih besar. Sri Lanka terlalu bergantung pada pelancongan dan eksport teh dan pakaian yang telah terjejas akibat pandemik Covid-19 dan kini perang di Ukraine.
Malaysia tidak dapat mengawal konflik luar seperti wabak atau perang dan gangguan rantaian bekalan tetapi boleh melaksanakan langkah untuk lebih berdikari dan berdaya tahan dalam menghadapi ancaman ini dan ancaman lain.
Perkara di atas adalah masalah yang lebih ketara yang menyumbang kepada krisis semasa di Sri Lanka dan yang mempunyai persamaan dengan situasi politik-ekonomi kita. Tetapi bukan semua, terdapat beberapa isu asas bukan ekonomi juga yang akan saya bincangkan esok. – UTUSAN
PENULIS mempunyai pengalaman 45 tahun dalam bidang kewartawanan. Artikel ini disiarkan dalam portal berita FMT pada 5 April 2022.
